· O Concello continúa homenaxeando a autores e autoras relacionadas co municipio, despois de celebrar en 2024 o ‘Ano Xoán Vicente Viqueira’ e en 2025 o ‘Ano Florencio Vaamonde Lores’.

· Co obxectivo de poñer en valor a súa obra no centenario do falecemento de ambos os autores, creouse un logo específico e difundirase a súa obra e legado mediante actos e actividades.

· Filomena Dato, que pasou os últimos anos da súa vida en Bergondo, foi a segunda muller en publicar un libro integramente en galego.

· Alejandro Pérez Lugín ambientou a súa obra ‘A Casa da Troia’ en Moruxo e Gandarío e ademais foi quen alcumou a Filomena Dato como “a poetisa dás Mariñas”.

O Concello de Bergondo nomea o ano 2026 como ‘Ano Filomena Dato Muruais e Alejandro Pérez Lugín’, en homenaxe a dúas das figuras máis relevantes da literatura galegas que tiveron unha relación estreita co municipio.

O goberno local continúa así co seu proxecto para poñer en valor a autores e autoras ilustres relacionadas co municipio, despois de celebrar no 2024 o ‘Ano Xoán Vicente Viqueira’ e en 2025 a Florencio Vaamonde Lores.

Co obxectivo de poñer en valor a obra de Filomena Dato e Alejandro Pérez Lugín creouse un imagotipo compartido específico que se usará, desde o 1 de xaneiro de 2026, en todas as comunicacións oficiais do Concello de Bergondo. Ademais, ao longo do ano difundirase a súa obra e legado mediante diferentes actos e actividades.

O imagotipo deseñado realizouse coa idea de evocar, a través dun exlibris (un selo tradicional usado para identificar a propiedade dun libro), o mundo literario vinculado sempre á idea de legado e autoría que ambos os escritores encarnan. O marco do selo funciona como unha xanela, aludindo tanto á famosa xanela da Casa da Troia como ao papel de Filomena como pioneira en abrir a xanela ao feminismo en Galicia. Así, o logotipo convértese nun símbolo de memoria e mirada aberta cara ao futuro.

Filomena Dato Muruais (1856 – 1926)

“A poetisa dás Mariñas’, como a definiu Alejandro Pérez Lugín, naceu en Ourense e pasou os últimos anos da súa vida en Moruxo, concretamente no Pazo do Curro. Ela é a segunda muller, despois de Rosalía de Castro, en publicar un libro integramente en galego, ‘Follatos’.

Na década dos 80 converteuse nunha das voces máis destacadas do feminismo galeguista e foi fundamental no movemento literario do Rexurdimento. Nos seus escritos e nos seus discursos constátase o protagonismo das mulleres, especialmente das que pertencían a claes populares, sobre as que escribiu diversos cadros en verso e prosa subliñando as súas calidades e a súa difícil situación. Exemplo disto é o poema ‘En defensa dás mulleres’, premiado en 1887 no certame literario convocado en Ourense inspirado na memoria do pai Feijoo. Esta composición, con máis de 400 versos, na que rebate os prexuízos da época contra as mulleres e destaca os seus méritos, foi recollida catro anos despois en ‘Follatos’.

No ano 1906, ano de fundación da Real Academia Galega, foi nomeada académica correspondente xunto con outras literatas contemporáneas como Carmen Beceiro, Emilia Calei, Sofía Casanova, Sarah Loreanza, Clara Corral Aller…

No ano 2018 o Concello de Bergondo e a RAG homenaxearon á autora nun acto moi emotivo celebrado no cemiterio de Moruxo, lugar onde descansan os seus restos.

Ademais, o Concello de Bergondo creou o Premio de Poesía Filomena Dato, que xa vai pola súa sexta edición, e que pretende, ademais de impulsar a creación poética en galego, manter en vigor a figura histórica de Filomena Dato.

Alejandro Pérez Lugín (1870 – 1926)

Alejandro Pérez Lugín foi un xornalista, novelista, crítico taurino e director de cinema. Desde 1886 viviu en Santiago de Compostela aínda que pasou unha parte da súa vida en Gandarío.

A súa relación con Bergondo cobra forza nunha das súas novelas máis coñecidas, ‘A casa da Troia’, que está ambientada na parroquia de Moruxo e tamén en Gandarío.

Na súa faceta como xornalista traballou para moitos diarios, aínda que o seu traballo máis prolífico foi na Tribuna. Ademais, foi enviado especial á guerra de Marrocos e colaborou coa revista Galicia, editada na Coruña entre o ano 1924 e 1926.